عمه تراپی

اولین باری که کلمه «عمه تراپی» به گوشم خورد، دانشجوی ترم اول لیسانس روانشناسی بودم. از دوستم که ترم بالایی بود، پرسیدم: «عمه تراپی یعنی چی». معنی و کاربرد استفاده آن را که گفت، با خودم گفتم: «حالا چرا عمه تراپی؟ چرا نمی گوییم عمو یا دایی تراپی.»
سوای از این که برخی معتقدند اصطلاح «عمه تراپی» یک اصطلاح جنسیت زده است (من با این نظر موافقم) در این مطلب قصد دارم درباره این اصطلاح بنویسم. عمه تراپی یعنی چه؟ عمه تراپ کیست و چه نشانه هایی دارد ؟ و چرا لازم است که با شتاب و به سرعت نور از عمه تراپ ها فرار کنیم.
در دنیای روانشناسی عمه تراپی یعنی بدون در نظر گرفتن معیارهای علمی و حرفه ایی کار مشاوره و رواندرمانی انجام دادن.
دانشجویان روانشناسی، روانشناس ها و متخصصین از این اصطلاح برای افرادی استفاده می کنند که از راهکارهای غیر اصولی، غیرعلمی و من درآوردی برای توصیه و مشاوره دادن به افراد استفاده می کنند.
عمه تراپی در مواقعی به کار می رود که فردی کم تجربه و نابلد راهکارهای روانشناختی ارائه می دهد و درصدد است که با راهکارهای خود به حل مسائل و مشکلات طرف مقابل کمک کند.

عمه تراپ ها مشاوران و روانشناسان خوبی نیستند. روانشناسی علمی و اصولی را بلد نیستند و یا اگر بلدند توانایی استفاده از آن را به منظور کمک به مراجع ندارند. البته در برخی مواقع عمه تراپ ها اصول علم روانشناسی را می دانند؛ ولی از ویژگی های شخصیتی و مهارت های بالینی لازم برای کمک به مراجع برخوردار نیستند. به همین دلیل از مشاوره ها و درمان های من درآوردی که متکی بر نظرات شخصی خودشان است استفاده می کنند. در این حالت نه تنها کمکی به مراجع نمی کنند که در اکثر مواقع اوضاع را بدتر کرده و به مراجع آسیب وارد می کنند.
عمه تراپ ها به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:
دسته اول
خاله، عمو، دایی، عمه، دخترخاله، پسر عمو، دوست، همکار، بقال سر کوچه و … که پای درددل فرد می نشینند و به فرد برای حل مشکلش راهکار ارائه می دهند. افرادی که تخصصی در زمینه روانشناسی و مشاوره ندارند. به ظاهر در پی کمک رسانی به طرف مقابل هستند. ولی ضربه های جبران ناپذیر به فرد می زنند (سهواً و در برخی موارد عمداً).
برای حل مشکلی که با همسر خود در زندگی مشترک داریم با مادر، خواهر، خاله و دوست خود مشورت می کنیم. وقتی که آنها شروع به ارائه راهکار می کنند در واقع در حال عمه تراپی کردن هستند.
یا زمان هایی که در محل کار، همکارمان از مشکل شب ادراری پسر کوچکش صحبت و درددل می کند. در این مواقع ما برای کمک به او بدون هیچ دانش و تخصصی شروع به ارائه راهکار درمانی برای شب ادراری پسر همکارمان می کنیم. در این مواقع ما در حال عمه درمانی کردن هستیم.
تکلیف ما با این دسته از افراد مشخص است. تنها کاری که باید انجام دهیم این است که برای رفع مشکلات روانی، فردی و خانوادگی خودمان و درخواست کمک به هیچ عنوان به سراغ این دسته از افراد نرویم.
دسته دوم
مشاوران و روانشناسانی که به دلایلی مانند کم تجربگی و مبتدی بودن، نداشتن صلاحیت علمی و حرفه ایی، نداشتن ویژگی های شخصیتی مناسب و نداشتن مهارت های بالینی، مشاوره و درمان مناسب و مطلوبی به مراجعان ارائه نمی دهند و قادر به کمک کردن به آنها نیستند.
عمه تراپ ها در دسته اول به راحتی قابل شناسایی هستند. عمه تراپ ها در دسته دوم نشانه هایی دارند که به راحتی آنها را قابل شناسایی می کند.
چه نشانه هایی به ما می گوید که به عمه تراپ مراجعه کرده ایم.
۱- اگر در جلسات مشاوره و درمان احساس کنیم که مورد تحقیر، تمسخر، سرزنش و تخریب قرار گرفته ایم، به احتمال زیاد ما با یک عمه تراپ رو به رو هستیم.
۲- اگر در جلسات مشاوره و درمان احساس ناامنی کنیم. نتوانیم به مشاور و روانشناس خود اعتماد کنیم و مدام در پی خودسانسوری باشیم. یا اینکه مواظب باشیم چه بگوییم و یا از چه مسائلی حرف نزنیم ما به یک عمه تراپ مراجعه کرده ایم. مراجع در مقابل عمه تراپ ها حس آرامش، اعتماد و امنیت ندارد. عمه تراپ مراجع را نمیفهمد، نمی شنود و درک نمی کند. در این مواقع به احساستان اعتماد کند و در اسرع وقت نسبت به تغییر درمانگرتان اقدام کنید.
۳- اصل رازداری از مهمترین و بهتر است بگویم اولین اصل اخلاقی- حرفه ای است که یک مشاور و روان شناس باید آن را رعایت کند.
عمه تراپ ها این اصل را برای مراجعین خود رعایت نمی کنند. از مسائل شخصی مراجع خود برای مراجعین دیگر صحبت می کنند. در این حالت مراجع احساس بدی پیدا می کند. نمی تواند به راحتی به مشاور / روانشناس خود اعتماد کند. ترس از این که وقتی راز دیگران را به من گفت پس راز مرا هم به دیگران خواهد گفت همیشه با مراجعین این عمه تراپ ها خواهد بود.
۴- برخی از عمه تراپ ها پا را از این هم فراتر گذاشته و وارد رابطه جنسی- عاطفی با مراجع خود می شوند.
همیشه یادتان باشد که یک مشاور / روانشناس حرفه ایی اجازه ندارد و نباید با مراجع خود وارد رابطه جنسی-عاطفی شود و یا درباره مسائل جنسی- عاطفی خود با مراجع صحبت کند. این کار غیراخلاقی و غیر اصولی بوده و قابل قبول نیست.
اگر حس کردید یا متوجه شدید که درمانگر تمایل به ایجاد رابطه جنسی و عاطفی با شما دارد ( لمس کردن، نزدیک شدن بیش از حد به مراجع از نظر فیزیکی، صحبت های جنسی غیر مربوط به اتاق درمان و …) بلافاصله مراجعه به درمانگر را متوقف کنید.
۵- عمه تراپ ها همدل نیستند. مراجع را درک نمی کنند و نمی توانند از دید مراجع به مسائل نگاه کنند. عمه تراپ ها بدون توجه به اصول علمی روانشناسی و فقط بر اساس نظرات شخصی خود راهکار ارائه می دهند و به عواطف و احساسات مراجع هیچ اهمیتی نمی دهند.
۶- به احساسمان هنگام مراجعه به رواندرمانگر و تأثیری که رواندرمانگر بر ما میگذارد توجه کنیم. در اکثر اوقات پس از جلسات عمه تراپی احساس خوبی نخواهیم داشت. در واقع عمه تراپی تأثیر مطلوب و مثبتی بر ما نداشته است.
البته گفتن یک نکته در اینجا ضروری است که برخی از جلسات رواندرمانی (شامل مشاوره نمی شود) ممکن است در ابتدا احساس خوبی به مراجع ندهند. مراجع باید برای دیدن اثرات مثبت این درمان ها شکیبا بوده و صبر کند. حتی برخی از این درمان ها ممکن است در ابتدا حال مراجع را بد کنند و احساس بدی به مراجع بدهند. ولی با گذشت زمان اثرات مثبت خود را آشکار کنند. ولی عمه تراپی هیچ وقت احساس خوبی به مراجع نخواهد داد. پس باید به این نکته توجه داشته باشیم.
نکته دوم این که در مشاوره و روان درمانی بنا بر این است که جلسات حتی اگر تأثیر مثبت و مطلوبی نداشته باشند، حداقل نباید تأثیر منفی داشته باشند.
اگر با آگاهی از مفهوم عمه تراپی و کمی دقت به جلسات مشاوره و رواندرمانی برویم به راحتی خواهیم توانست کعمه تراپ ها را از روانشناسان کاربلد و متخصص تشخیص و تمیز دهیم.

مراجعه به عمه تراپ ها معایبی دارد:
۱- فرد از پیدا کردن راه حلی مناسب برای مشکلاتش ناامید و پشیمان می شود.
۲- راه حل های ارائه شده توسط عمه تراپ ها مشکلات را حل نکرده، بلکه چندین برابر می کند. آن وقت به جای یک مشکل چند مشکل داریم که باید همه را با هم حل کنیم.
۳- اگر عمه تراپ فردی با تحصیلات آکادمی در شاخه سلامت روان باشد، مراجع را از روانشناس، روان درمانگر و علم روانشناسی ناامید کرده و بدبین می کند.
۴- پای صحبت عمه تراپ ها نشستن (به ویژه دسته اول) باعث می شود مشکل خود را حل شده بدانیم و دیگر نیازی به مراجعه به مشاور، روانشناس و دریافت کمک حرفه ایی احساس نکنیم.

با عمه تراپ ها چگونه رفتار کنیم؟
با هر کسی درد دل نکنیم. عمه تراپ ها خانه خراب کن هستند.
کار را به دست کاردان بسپاریم. برای حل مشکلات خود و دریافت مشاوره به جای مراجعه به دوستان، آشنایان و خویشاوندان به افراد متخصص مراجعه کنیم.
به محض تشخیص عمه تراپ بودن یک درمانگر فوراً کار با او را متوقف کنیم.
برای پیدا کردن متخصص، مشاور و روان شناس کاربلد از طریق منابع معتبر و شناخته شده اقدام کنیم.
دانش و آگاهی کافی درباره عمه تراپ ها، عملکرد و آسیب های وارد شده توسط آنها داشته باشیم.
و نکته آخر این که
عمه تراپ نباشیم. بدون دانش و اطلاعات کافی به کسی راهکار ارائه ندهیم. گوش دادن فعالانه و همدلانه به درد دل طرف مقابل در اکثر مواقع کافی است. احتیاجی به ارائه راهکارهای غیر علمی و غیر اخلاقی نیست.