اختلال شخصیت وابسته با نیاز شدید، مفرط و فراگیر به تحت مراقبت قرار گرفتن مشخص می شود. این اختلال منجر به رفتارهای سلطه پذیری، وابستگی مفرط به دیگران و ترس از جدا شدن می گردد. افراد مبتلا به این اختلال مطیع، فرمانبردار، بدبین، خجالتی، ترسو و منفعل هستند …
خصایص بالینی اختلال شخصیت وابسته
• نام دیگر: شخصیت وابسته منفعل ( passive-dependent)
شاید برایتان جالب باشد که بدانید افراد دارای اختلال شخصیت وابسته چه ویژگی هایی دارند؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته بیش از حد به دیگران وابسته هستند. آنها خود را ضعیف می دانند. به خودشان اطمینان ندارند. اعتماد به نفس ضعیفی دارند به دیگران اجازه تصمیم گیری و دخالت در مسائل مهم زندگی خود را می دهند.این افراد برای تمام مسائل زندگی خود از مسائل مهم مانند انتخاب شغل، انتخاب محل زندگی تا مسائل ساده و عادی مانند انتخاب لباس به همسر، والدین و یا دوست خود وابسته هستند. بدون دیگران قدرت تصمیم گیری ندارند. مسئولیت های مهم زندگی خود را به گردن دیگران می اندازند. بنابراین این بیماران وابسته، متکی به دیگران و سلطه پذیر هستند.
این افراد از قبول کردن مسئولیت طفره می روند. از قبول نقش رهبری سرباز می زنند و از قبول چنین نقش های مضطرب می شوند. آنها دلشان می خواهد و ترجیح می دهند که همیشه تحت سلطه دیگران باشند.
افراد با اختلال شخصیت وابسته نیازهای خود را تحت الشعاع نیازهای دیگران قرار می دهند. اولویت آنها دیگران و نیازهایشان هستند. بنابراین نیازهای خود را در مقام دوم قرار می دهند. آن ها برای برآورده شدن نیازهایشان پافشاری نمی کنند. چون احساس می کنند که اگر بر خواسته هایشان اصرار بورزند، رابطه خود را با همسر، والدین و دوست (فردی که به او وابسته هستند) به خطر می اندازند. این افراد از طرد شدن توسط دیگران می ترسند. به همین دلیل نظر و عقیده دیگران را حتی وقتی که بر خلاف نظر و عقیده خودشان است قبول می کنند.
ترس آنها از رها شدن در رابطه و تنها ماندن به حدی زیاد است که ممکن است برای حفظ رابطه و رها نشدن، بهره کشی جسمانی و روانی شدیدی را متحمل شوند.
این افراد برای فرار از تنهایی و به دلیل این که دوست دارند کسی را پیدا کنند که به او وابسته باشند، به محض پایان یافتن یک رابطه نزدیک، بلافاصله به دنبال رابطه ایی دیگر می گردند تا آن را جایگزین رابطه از دست رفته قبلی خود کنند. همین نیاز آن ها به وابستگی به فرد دیگر باعث خدشه دار شدن روابط آن ها می گردد.
افراد با اختلال شخصیت وابسته نیاز شدید، مفرط و فراگیری به تحت مراقبت قرار گرفتن دارند.ترسی غیر منطقی از ترک شدن و تنها گذاشته شدن دارند. تنها ماندن حتی برای مدتی کوتاه، آنها را دچار احساس ناراحتی و درماندگی شدید می کند. به همین دلیل است که در تلاش به ماندن در رابطه و حفظ آن هستند، حتی اگر آن رابطه برایشان هزینه های سنگینی در بر داشته باشد. رفتار این افراد مطیعانه و چسبنده است.
این افراد اغلب خود را احمق یا درمانده می دانند. افراد با اختلال شخصیت وابسته مطیع، فرمانبردار، حرف گوش کن، بدبین، مردد، خجالتی، ترسو و منفعل هستند.
این افراد در پافشاری و به انجام رساندن کارهای خودشان بسیار ناتوان هستند و انجام آن تکالیف را سخت می پندارند. اما اگر قرار باشد آن کارها را برای کسی دیگر انجام دهند، پافشاری در آن ها کاری برایشان ندارد.
سیر و پیش آگهی اختلال شخصیت وابسته
اختلال شخصیت وابسته اختلالی شایع است و احتمالا ۲/۵ درصد از تمام موارد اختلالات شخصیت را شامل می شود.
در اوایل بزرگسالی شروع می شود و در زمینه های گوناگون تظاهر می یابد.
این اختلال در زنان شایع تر از مردان است. البته ممکن است این اختلال در مردان کمتر از حد تشخصی داده شود.
اختلال شخصیت وابسته در خردسالان شایع تر از بزرگسالان است.
این اختلال در بچه های کوچک خانواده شایع تر از بچه های بزرگ است.
سیر این اختلال متغیر است. با این حال پیش اگهی اختلال شخصیت وابسته در صورت درمان مطلوب است.
کارکردهای شغلی این افراد اغلب مختل اشت. بدون کنترل دقیق شخصی دیگر و به صورت مستقل قادر به انجام کارهای خود نیستند.
روابط اجتماعی فرد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته، به تعداد محدودی از افراد محدود می شود که فرد به آنها وابسته است.
اگر برای مدت طولانی از فردی که به او وابسته هستند، دور باشند، در معرض خطر ابتلا به افسردگی اساسی قرار می گیرند.
خیلی از افراد دارای این اختلال مورد بدرفتاری جسمی و روانی قرار می گیرند. چون جراتمند نیستند و نمی توانند ابراز وجود کنند. از طرفی این افراد قادر به تحمل قطع یک رابطه توام با آزار و اذیت نمی باشند.
در صورت از دست دادن یک رابطه، احتمال بروز عوارض افسردگی عمیقی وجود دارد.
این افراد قادر به تصمیم گیری مستقل نیستند. پس ممکن است عملکرد شغلی شان در کارهایی که احتیاج به تصمیم گیری دارد، آسیب ببیند.
روان درمانی اختلال شخصیت وابسته
درمان اختلال شخصیت وابسته اغلب رضایت بخش است. درمانگر به فرد دارای اختلال شخصیت وابسته کمک می کند تا عوامل موثر رفتار خود را بشناسد. سپس به او کمک کرده تا به فردی مستقل تر، با جرات تر و با اتکتی بیشتر به خود تبدیل شوند. روان درمانی افراد مبتلا به این اختلال به تدریج و همراه با افزایش اعتماد به نفس در درمانجو پیش می رود.
رفتار درمانی، جرأت آموزی، خانواده درمانی و گروه درمانی از درمان هایی بوده اند که برای درمان این اختلال به کار رفته و موفق عمل کرده اند.
چند نکته:
- درمانگر باید دقت کند که درمانجو بیش از حد به او وابسته و متکی نشود.
- یکی از اهداف اصلی روان درمانی تبدیل درمانجو به فردی مستقل است که خودش به تنهایی بتواند مسئولیت حل مشکلاتش را بر عهده بگیرد. حرف گوش کن بودن این افراد ممکن است مانع رسیدن به این هدف شود.
- گرهگاه درمانی (pitfall) در این اختلال زمانی به وجود می آید که درمانگر بیمار را به ایجاد تغییر در یک وضعیت آسیب زننده در رابطه بیمارگونه اش تشویق کند. در این موقعیت بیمار ممکن است دچار اضطراب شود، نتواند در درمان همکاری کند. بیمار در این وضعیت احساس می کند که دو نیروی متضاد از دو سوی مخالف در حال کشیدن او هستند. پذیرش حرف درمانگر از یک سو و خطر از دست دادن رابطه مرضی که دارد از سوی دیگر او را تحت فشار قرار می دهد. هر قدر هم که این احساس دلبستگی مرضی باشد درمانگر باید به آن احترام بگذارد. مثال زنی از سوی همسرش مورد بدرفتاری جسمی قرار می گیرد. رواندرمانگر او را تشویق می کند تا به پلیس زنگ بزند. در این حالت زن در مقابل دو موقعیت متضاد قرار می گیرد و مضطرب می شود.